Περί «αριστείας» και «αορίστως άριστων»

Η γέννηση

Με την σύσταση της ανθρώπινης κοινωνίας, δημιουργήθηκε αυτόματα και το πρόβλημα της «διαφορετικότητας» των μελών της με βάση ποικίλα χαρακτηριστικά.  Ειδικότερα δημιουργήθηκε το πρόβλημα της ανισομερούς ανάπτυξης των ανθρώπων, σε γνώσεις, ικανότητες και συμπεριφορές, που αυτόματα τους κατέτασσε σε ομάδες  χαρακτηριζόμενες με γενικούς όρους όπως : «πολύ», «λίγο», «καθόλου» κλπ.

Μαζί με το γεγονός της ανισομερούς ανάπτυξης των ανθρώπων, δημιουργήθηκε και η ανάγκη της αντιμετώπισης αυτών των ομάδων, της αξιοποίησης τους για την λειτουργία κοινωνία και εν τέλει προέκυψε το ερώτημα «τι κάνουμε με τις ομάδες ανθρώπων που έχουν θετικά χαρακτηριστικά και τι με εκείνες που ανέπτυξαν αρνητικά χαρακτηριστικά;»

Η επόμενη εξέλιξη ήταν οι άνθρωποι να υιοθετήσουν μια στάση αντιμετώπισης και να δώσουν απάντηση σε αυτό το βασανιστικό ερώτημα. Γιαυτό επιστρατεύτηκαν «φυτικά επιχειρήματα» (το σάπιο μήλο, σαπίζει επίσης όσα είναι γύρω του, οπότε το απομακρύνουμε),  «αθλητικά επιχειρήματα» (το «άλογο» που τρέχει, το ταΐζουμε και το ποτίζουμε καλύτερα για να τρέξει περισσότερο) ή μηχανικά επιχειρήματα (αυτός έχει ταλέντο και πρέπει αντί να τον «φρενάρουμε» να του δώσουμε την δυνατότητα  να «γκαζώσει»).

Με την εξέλιξη αυτή, συνέβη και άλλη μια «ομαδοποίηση» μέσα στην κοινωνία, όπου η μία ομάδα υποστηρίζει την καλλιέργεια, επιλογή και ενίσχυση των «αρίστων» με περισσότερες ευκαιρίες, μέσα και εκπαίδευση και η άλλη ομάδα  που πιστεύει πως η κοινωνία πρέπει να είναι ενιαία και αδιαίρετη, χωρίς διαχωρισμούς και γκετοποιήσεις, με ισότιμη αντιμετώπιση όλων των μελών της ανεξάρτητα από τις διαφορές τους.

Το βασικό επιχείρημα της πρώτης ομάδας είναι πως δεν μπορούμε να στερήσουμε την «ορμή» που διαθέτει κάποιος, να «μειώσουμε» την τάση του και γενικά να τον εμποδίσουμε να αναπτυχθεί με τρόπο και ταχύτητα που του αξίζει και που επιθυμεί ο ίδιος. Το βασικό δε επιχείρημα της δεύτερης ομάδας είναι, πως με την αποδοχή του επιχειρήματος της πρώτης ομάδας, η κοινωνία οδηγείται στο να παράγει «άριστους» και μαζί «καθυστερημένους», δημιουργώντας μια ανισότιμη συνθήκη ανάμεσα σε ισότιμους ανθρώπους.

Και έπειτα ήρθε το χάος. Ο διαχωρισμός αυτός οδήγησε σε τεκμηρίωση ιδεολογιών, πολιτικών, φυλετικών αντιλήψεων, κυβερνητικών πρακτικών και γενικά σε μια κατάργηση της βασικής κοινωνικής αρχής της «ισοτιμία» ανάμεσα στα μέλη της κοινωνίας, αφού οι «άριστοι» επιφύλαξαν για τον εαυτό τους «υψηλότερες κοινωνικές θέσεις», «προνόμια και εξουσίες» που δεν άργησαν να επιβληθούν επί των «καθυστερημένων».

Η εξέλιξη

Δεδομένων λοιπών των «διαφορετικοτήτων» μέσα στην κοινωνία, το ειλικρινές ερώτημα που δημιουργείται είναι «τι να κάνει με τους διαφορετικούς» (στην περίπτωση μας με τους άριστους), που οδηγεί βεβαίως σε δύο βασικές επιλογές :

·          Η μία είναι να τους ξεχωρίσει, να τους «γκετοποιήσει» (με την θετική έννοια!), να τους υποστηρίξει, μακριά από ρυθμούς ανάπτυξης «μετριότητας και καθυστέρησης» και να τους εξασφαλίσει όλα τα προνόμια που τους αξίζουν και

·          Η άλλη είναι να τους εντάξει ισότιμα μέσα στην κοινωνία με ό,τι και αν σημαίνει αυτό, με όποια θετική ή αρνητική συνέπεια έχει αυτό.

Κατά την γνώμη μας, η καλύτερη επιλογή είναι εκείνη που επιτυγχάνει το καλύτερο αποτέλεσμα στην ανάπτυξη και εξέλιξη της κοινωνίας, στην βάση της «χρησιμότητας» που διαθέτει και που αποτελεί τον βασικότερο παράγοντα της «αξίας» του.

Από τον Σωκράτη έως τον Μάρξ και τον Άντλερ, η «χρησιμότητα» είναι το χαρακτηριστικό εκείνο που προσδίδει «αξία» σε όλα τα πράγματα, ιδέες, λειτουργίες, στόχους, συμπεριφορές κλπ. Η «χρησιμότητα για ποιόν» είναι ένα ψευδοπρόβλημα, που λύνεται αμέσως αν εφαρμόσουμε την βασική και αδιαμφισβήτητη αρχή του ότι «η ανώτερη μορφή χρησιμότητας είναι εκείνη που αφορά όλους τους ανθρώπους της κοινωνίας». Δηλαδή, αν κάτι δεν είναι «χρήσιμο» για όλους αλλά μόνο για μερικούς ανθρώπους, τότε μάλλον δεν είναι και … «πολύ χρήσιμο» και γιαυτό πρέπει να απορριφθεί.

Το θέμα λοιπόν δεν είναι αν κάποιος είναι «άριστος» ή όχι, αλλά ως προς τον ίδιο «τι κάνει με αυτή την ιδιότητα που έχει» , πώς την χρησιμοποιεί και πως την καθιστά χρήσιμη για όλα τα μέλη της κοινωνίας και ως προς την κοινωνία είναι «τι κάνει εκείνη για να αξιοποιήσει την ιδιότητα του με τον καλύτερο τρόπο» ώστε ομοίως να την καταστήσει χρήσιμη για όλα τα μέλη της κοινωνίας. 

Η απομάκρυνση των «αρίστων» από την κοινωνία και ο αποκλεισμός τους από την ανάγκη να γίνουν χρήσιμοι σε αυτήν, δεν είναι μια επιλογή που μειώνει μόνο τους «καθυστερημένους» αλλά είναι επίσης μια επιλογή που μειώνει τους «αρίστους» ως ανθρώπους, μέλη της ίδιας κοινωνίας.  Γιαυτο και το σωστό είναι ακόμη και οι ίδιοι, να απορρίπτουν μια τέτοια επιλογή.

Συνεπώς, η καλύτερη λύση για την κοινωνία είναι η αρμονική σύνδεση των «αρίστων» με όλους τους άλλους, η διαπαιδαγώγηση τους στην υποστήριξη, ενθάρρυνση και βοήθεια προς τους συνανθρώπους τους, η καλλιέργεια της έννοιας της «χρήσιμης διαφορετικότητας» σε σχέση με εκείνη της «εξουσιαστικής» και η ανάπτυξη της «ατομικής συνείδησης», μέσα από την έννοια του «ανήκειν»  στην «ομαδική συνείδηση».

Αυτό σημαίνει πως μια τάξη μαθητών που περιλαμβάνει «άριστους» και «καθυστερημένους»  σε ισότιμη βάση, διαθέτει μια δυναμική αλληλεπίδρασης και αλληλοϋποστήριξης μεταξύ τους, σημαντικά ισχυρότερης σε ποσότητα και εξαιρετικότερης σε ποιότητα και γιαυτό «χρησιμότερης» και «αξιότερης» για την κοινωνία.

Ενώ, δύο τάξεις, η μία «αρίστων» και η άλλη «καθυστερημένων» αποτελεί μια σχηματική διάταξη με ανύπαρκτη αλληλεπίδραση και αλληλοϋποστήριξη, χαμηλή ποσότητα και ποιότητα αποτελεσμάτων και βεβαίως εξαιρετικά μειωμένης «χρησιμότητας» και «αξίας» για την κοινωνία.

Ο στόχος της κοινωνίας και του εκπαιδευτικού συστήματος είναι να δημιουργεί «τάξεις ανθρώπων» και όχι τάξεις «αρίστων» και «καθυστερημένων».

Σημείωση : Η επιλογή της «κλήρωσης» πάντα ήταν το καταφύγιο της αδυναμίας του ανθρώπου να αναλάβει την ευθύνη της επιλογής του και να υποστεί τις συνέπειες της. Η καταφυγή στην «κλήρωση», τον απαλλάσσει από την ευθύνη της επιλογής και την κατάκριση των άλλων, αφού η θεά Τύχη πλέον είναι «υπεύθυνη» για το αποτέλεσμα.